Aynı soruyu daima görmüş olmaktan sıkıldığınızı biliyoruz. Biz de bu sefer, olunabilecek en net biçimde video oyunlarının çocuklarda şiddete yönelime sebep olup olmadığı konusuna ışık tutacağız.
Daha evvel Mavi Balina oyunu gündemde uzun müddet kalmış, epeyce sayıda çocuğun intihar teşebbüsüyle bağdaştırılmıştı. Kelam konusu oyunun, çocukların ruhsal durumlarından ve datalarından faydalanarak onları bu makus sona sürüklediği savunuluyordu. Şimdiyse ebeveynlerin ne olduğu meçhul Mavi Balina’dan büsbütün farklı bir tartıya koyması gereken Yandere Simulator var karşımızda.
Her şeydilk evvel nedir bu Yandere Simulator?
Yandere Simulator’da, en temelinde sevdiği çocuğa açılamayan fakat o çocuğa her bir kişi yaklaştığında adeta kanı kaynayan bir kızı canlandırıyoruz. Bu karakterin mental olarak stabil bir durumda olmadığı esasen oyunu oynarken fark ediliyor.
Oyunda ‘rakip’ olarak nitelendirilen 10 kız var. Bunlar sevdiğimiz çocuğa yakın olan bireyler ve biz bir adedini, bir hafta ortasında sevdiğimiz çocuktan ayırmadan öteki kız ortaya çıkmıyor. Yani tek tek rakiplerle karşılaşıyoruz.
Oynanış kısmına gelirsek:
Yandere Simulator Resmi Sayfası
Yandere Simulator’da Hitman serisinden aşina olduğumuz bir oynanış var. Okula gittiğimizde bir açık dünya oyunundaymış üzere karakterimizi denetim edebiliyor, beşerlerle konuşarak kimi vakit onlara düzgünlük yapabiliyor kimi vakit de sahip olduğumuz üne bakılırsa onlardan bir şeyler isteyebiliyor, onlara tuzaklar kurabiliyoruz.
Haftanın her bir günü okula gidiyoruz ve gün sonuna kadar, oynama biçimimize göre değişen belirli bakılırsavler yapıyoruz.
Bu nazaranvler, rakibimize ne yapmak istediğimize bakılırsa değişiyor. Oyunu, haber kanallarına kadar çıkararak ebeveynlerin uyarılmasına sebep olan özelliği de burada ortaya çıkıyor.
Bu oyunda, hedef uğruna (bir bakıma) her yol mübah.
Parantez ortasındaki tabirle ne demek istediğimize değineceğiz ancak evvela rakipleri ortadan nasıl kaldırdığımıza bakalım. Burada tek bir metot sunulmuyor, bilakis hayli sayıda mümkünlük oyuncuya verilerek oyuncunun kendi yolunu oluşturması sağlanıyor.
Örneğin bir kızı ortadan kaldırmamız gerekiyor. Bunun için başvurulabilecek biroldukça yol var. Mafya ile anlaşıp onun kaçırılmasını sağlayabilir, kesici aletlerle onu ortadan kaldırabilir, kaza süsü vererek büyük bir cismin altında kalmasına yahut elektrik kaçağı yüzünden çarpılmasına sebep olabilirsiniz. Bunun haricinde çantasına, okula getirmemesi gereken bir şey bırakıp okuldan atılmasını da sağlayabilirsiniz.
Öte yandan bunları yapmak zorunda olmadığınız da bir gerçek:
Yandere Simulator Resmi Sayfası
Dediğimiz üzere, bu oyunda her yol mübah. Lakin siz illa ölümcül olan yolları izleyeceksiniz diye bir şey yok. Örneğin rakibinizin başında bir sorun var ise ve siz onu, o sıkıntıdan kurtarırsanız gereğince iyi arkadaş olabilir, bu sayede de sevdiğiniz çocuktan uzak durmasını isteyebilirsiniz.
bu biçimdece o kişi hem ortadan çıkmış olur tıpkı vakitte ileride yararı olabilecek bir yakın arkadaş hâline gelir.
İyi de ortalığı kan gölüne çevirerek ulaştığımız sonla problemleri daha karışık yollarla ve vefata sebep olmadan çözerek ulaştığımız son tıpkı mı?
Spoiler
normal olarak değil. Bu oyun size, rakibinizden kurtulabilmeniz için her imkânı sunuyor ama bu, eylemlerinizden sorumlu olmadığınız manasına gelmiyor.
Sonuç olarak da karşınıza her çıkanı öldürdüğünüz sonla farklı yolları denediğiniz son, birbirinden pek farklı oluyor. Bu yüzden oyun sırasında stratejik ve mantıklı düşünmek gerekiyor.
Şimdi gelelim işin çocuklardaki ruhsal boyutuna.
Genel olarak konuşacak olursak, oyunların saldırganlığa sebep olup olmadığı sorusuna odaklanan fazlaca sayıda araştırmanın bazılarında, yetişkinlerde bile kısa vadeli agresifliğin ortaya çıktığı görülmüş.
Burada ince ama keskin çizgiyi çekmek gerek. Yapılan çalışmalarda, şiddet içeren görüntü oyunlarının ve ‘agresif davranışlar’ içinde pek net bir bağlantı olduğu savunuluyor. Ama birebir biçimde, yayımlanan çalışma kağıtlarında, görüntü oyunlarını şiddete sebep olduğunu söylemenin bilimsel açıdan tutarlı olmadığı da belirtiliyor.
Amerikan Pediatri Akademisine (AAP) bakılırsa bilhassa 6 yaşın altındaki çocukların rastgele bir biçimde şiddet içeren medya içeriklerine maruz kalmamaları gerekiyor.
Buna münasebet olarak da bu çocukların kurmaca ile gerçek dünya içindeki farkı çabucak hemen bilmemeleri, bu sebeple şiddeti olduğu üzere kabullenebilecekleri gösteriliyor.
Genele baktığımızda ise “video oyunları şiddete sebep oluyor” demek, muhabirler bir kenarda dursun; uzmanların bile atmadığı, pek uzun bir adım:
2010 tarihindeki bir araştırmada görüntü oyunlarının çocuklarda şiddete sebep olduğu bulunmuş, ama bunun yalnızca nevrotiklik üzere durumları yaşayan çocuklar için geçerli olduğu görülmüş.
Royal Society Open Science isimli bilim mecmuasında, 2019 yılında yayımlanan bir çalışma ise görüntü oyunlarının gençlerin agresifliğe yahut şiddete meyilli bulunmasına sebep olmadığını gösteriyor.
Psikolog Erik Erikson’un psikososyal gelişim teorisine nazaran 11-19 yaş aralığındaki çocuklar, kimliklerini kazanma ve rol karmaşaları yaşama evresinde oluyorlar.
Bu sebeple de hâlihazırda kişilik karmaşalarıyla uğraşan bu yaş aralığındaki şahısların, şiddet içerikleriyle baş başa kalmaları tavsiye edilmiyor. Ancak bunun niçini şiddete yönelecek olmaları değil; bu çeşit içeriklerin genel manada onların ruh hâllerini kötü tarafta etkilemesi olarak gösteriyor
Belli çalışmalara bakılırsa asıl tehlike, bu kozmosun gerisinde kalan, yani 10 (özellikle 6) yaşından küçük bireyleri kapsıyor. Bunun niçiniyse daha evvel de söylemiş olduğimiz üzere çabucak hemen gerçek-kurmaca ayrımını yapmakta zorlanmaları, bu bağlamda da başlarında yanlış bir imajın, öteki yaş kümelerine bakılırsa daha kolay oluşabileceği olarak gösteriliyor.
Baktığınızda Yandere Simulator, lisede geçen bir oyun. Lakin oyunun kitlesinin büyük kısmını çocuklar oluşturuyor.
aslına bakarsanız asıl tehlike oluşturan durum da bu. Liseye gitmemiş olan, hatta Erikson’un teorisine bakılırsa daha kimliğini oturtma kademesine bile gelmemiş olan bu çocuklar, Yandere Simulator’a maruz kalarak başlarında ona dayalı bir lise imajı oluşturabilir.
Tüm bu çalışmalardan hareketle, bu durumu liseyi bildiğimizden epeyce daha farklı bir yermiş üzere gösteren lise/gençlik dizilerine benzetebiliriz. Bildiğimiz üzere bunlar, gerçeğin haricinde bir ortam sunar lakin lisenin ne olduğundan habersiz çocuklar, bunu gerçek sanarak beklentilerini o tarafa çekebilir.
Karmaşayı oluşturan olayın ortasında az da olsa bir nebze “cherry picking” var.
Şiddete meyilli olan bireylerin daha epeyce görüntü oyunu oynadığını gösteren araştırmalar bulunuyor. Bu üzere araştırmalar, öteki etkenlere göz atılmadan topluma sunulduğunda ise “Video oyunları şiddete yönlendiriyor” üzere algılar oluşuyor.
Bu araştırmalar yanlış değil olağan olarak. Ama kendi sonları bulunan araştırmalar bunlar. Belli çerçeveler ortasında makul ispatlar sunmayı amaçlıyorlar ve sorun da medya kanallarının sadece bu araştırmaları alıp kesin ve genel bir yargıya ulaşıyor olmaları.
Aradaki farkı güzel anlamak gerek:
10 yaşındaki bir çocuğun yetişkin sineması izlemesi ne kadar uygunsa, lise çağındaki çocukların da ağır şiddet içeriklerine maruz kalması o kadar uygun. Bu içeriklerle baş başa kalmak, karakterin formlandığı bu devirlerde, ilerisi için problemler yaratabilir. Ama gidip de “çocuk bu oyunları oynarsa şiddete yönelir” demek o kadar da kolay değil.
Bu noktada uzmanlar, işin içine; çocuğun yetiştirilme biçimi, arkadaş ortamı, var ise ruhsal rahatsızlıkları, ortasında bulunduğu etraf ve gördüğü muamele üzere biroldukca toplumsal etkeni dahil eder. Lakin “şiddet içerikli oyunlar şiddete özendirir” kararına varan çoğu araştırmada bu etkenlerin göz arkası edildiğini görürüz.
Yanlış olmayan, lakin hudutlarına göz atılmadığında genel sonuçlara varılabilecek örnek araştırmalardan biri:
Araştırmada, az üye içeren ve yalnızca Çinli öğrencilerin bulunduğu bir kümenin olduğu, internet içerikleri üzere farklı içerikler hariç tutularak yalnızca şiddet içerikli oyunlara yer verildiği, sonuçların ise iştirakçilerin kendilerinden, yani öğrencilerden alındığı üzere araştırma hudutlarını belirten bir kısım.
Daha evvel Mavi Balina oyunu gündemde uzun müddet kalmış, epeyce sayıda çocuğun intihar teşebbüsüyle bağdaştırılmıştı. Kelam konusu oyunun, çocukların ruhsal durumlarından ve datalarından faydalanarak onları bu makus sona sürüklediği savunuluyordu. Şimdiyse ebeveynlerin ne olduğu meçhul Mavi Balina’dan büsbütün farklı bir tartıya koyması gereken Yandere Simulator var karşımızda.
Her şeydilk evvel nedir bu Yandere Simulator?
Yandere Simulator’da, en temelinde sevdiği çocuğa açılamayan fakat o çocuğa her bir kişi yaklaştığında adeta kanı kaynayan bir kızı canlandırıyoruz. Bu karakterin mental olarak stabil bir durumda olmadığı esasen oyunu oynarken fark ediliyor.
Oyunda ‘rakip’ olarak nitelendirilen 10 kız var. Bunlar sevdiğimiz çocuğa yakın olan bireyler ve biz bir adedini, bir hafta ortasında sevdiğimiz çocuktan ayırmadan öteki kız ortaya çıkmıyor. Yani tek tek rakiplerle karşılaşıyoruz.
Oynanış kısmına gelirsek:
Yandere Simulator Resmi Sayfası
Yandere Simulator’da Hitman serisinden aşina olduğumuz bir oynanış var. Okula gittiğimizde bir açık dünya oyunundaymış üzere karakterimizi denetim edebiliyor, beşerlerle konuşarak kimi vakit onlara düzgünlük yapabiliyor kimi vakit de sahip olduğumuz üne bakılırsa onlardan bir şeyler isteyebiliyor, onlara tuzaklar kurabiliyoruz.
Haftanın her bir günü okula gidiyoruz ve gün sonuna kadar, oynama biçimimize göre değişen belirli bakılırsavler yapıyoruz.
Bu nazaranvler, rakibimize ne yapmak istediğimize bakılırsa değişiyor. Oyunu, haber kanallarına kadar çıkararak ebeveynlerin uyarılmasına sebep olan özelliği de burada ortaya çıkıyor.
Bu oyunda, hedef uğruna (bir bakıma) her yol mübah.
Parantez ortasındaki tabirle ne demek istediğimize değineceğiz ancak evvela rakipleri ortadan nasıl kaldırdığımıza bakalım. Burada tek bir metot sunulmuyor, bilakis hayli sayıda mümkünlük oyuncuya verilerek oyuncunun kendi yolunu oluşturması sağlanıyor.
Örneğin bir kızı ortadan kaldırmamız gerekiyor. Bunun için başvurulabilecek biroldukça yol var. Mafya ile anlaşıp onun kaçırılmasını sağlayabilir, kesici aletlerle onu ortadan kaldırabilir, kaza süsü vererek büyük bir cismin altında kalmasına yahut elektrik kaçağı yüzünden çarpılmasına sebep olabilirsiniz. Bunun haricinde çantasına, okula getirmemesi gereken bir şey bırakıp okuldan atılmasını da sağlayabilirsiniz.
Öte yandan bunları yapmak zorunda olmadığınız da bir gerçek:
Yandere Simulator Resmi Sayfası
Dediğimiz üzere, bu oyunda her yol mübah. Lakin siz illa ölümcül olan yolları izleyeceksiniz diye bir şey yok. Örneğin rakibinizin başında bir sorun var ise ve siz onu, o sıkıntıdan kurtarırsanız gereğince iyi arkadaş olabilir, bu sayede de sevdiğiniz çocuktan uzak durmasını isteyebilirsiniz.
bu biçimdece o kişi hem ortadan çıkmış olur tıpkı vakitte ileride yararı olabilecek bir yakın arkadaş hâline gelir.
İyi de ortalığı kan gölüne çevirerek ulaştığımız sonla problemleri daha karışık yollarla ve vefata sebep olmadan çözerek ulaştığımız son tıpkı mı?
Spoiler
normal olarak değil. Bu oyun size, rakibinizden kurtulabilmeniz için her imkânı sunuyor ama bu, eylemlerinizden sorumlu olmadığınız manasına gelmiyor.
Sonuç olarak da karşınıza her çıkanı öldürdüğünüz sonla farklı yolları denediğiniz son, birbirinden pek farklı oluyor. Bu yüzden oyun sırasında stratejik ve mantıklı düşünmek gerekiyor.
Şimdi gelelim işin çocuklardaki ruhsal boyutuna.
Genel olarak konuşacak olursak, oyunların saldırganlığa sebep olup olmadığı sorusuna odaklanan fazlaca sayıda araştırmanın bazılarında, yetişkinlerde bile kısa vadeli agresifliğin ortaya çıktığı görülmüş.
Burada ince ama keskin çizgiyi çekmek gerek. Yapılan çalışmalarda, şiddet içeren görüntü oyunlarının ve ‘agresif davranışlar’ içinde pek net bir bağlantı olduğu savunuluyor. Ama birebir biçimde, yayımlanan çalışma kağıtlarında, görüntü oyunlarını şiddete sebep olduğunu söylemenin bilimsel açıdan tutarlı olmadığı da belirtiliyor.
Amerikan Pediatri Akademisine (AAP) bakılırsa bilhassa 6 yaşın altındaki çocukların rastgele bir biçimde şiddet içeren medya içeriklerine maruz kalmamaları gerekiyor.
Buna münasebet olarak da bu çocukların kurmaca ile gerçek dünya içindeki farkı çabucak hemen bilmemeleri, bu sebeple şiddeti olduğu üzere kabullenebilecekleri gösteriliyor.
Genele baktığımızda ise “video oyunları şiddete sebep oluyor” demek, muhabirler bir kenarda dursun; uzmanların bile atmadığı, pek uzun bir adım:
2010 tarihindeki bir araştırmada görüntü oyunlarının çocuklarda şiddete sebep olduğu bulunmuş, ama bunun yalnızca nevrotiklik üzere durumları yaşayan çocuklar için geçerli olduğu görülmüş.
Royal Society Open Science isimli bilim mecmuasında, 2019 yılında yayımlanan bir çalışma ise görüntü oyunlarının gençlerin agresifliğe yahut şiddete meyilli bulunmasına sebep olmadığını gösteriyor.
Psikolog Erik Erikson’un psikososyal gelişim teorisine nazaran 11-19 yaş aralığındaki çocuklar, kimliklerini kazanma ve rol karmaşaları yaşama evresinde oluyorlar.
Bu sebeple de hâlihazırda kişilik karmaşalarıyla uğraşan bu yaş aralığındaki şahısların, şiddet içerikleriyle baş başa kalmaları tavsiye edilmiyor. Ancak bunun niçini şiddete yönelecek olmaları değil; bu çeşit içeriklerin genel manada onların ruh hâllerini kötü tarafta etkilemesi olarak gösteriyor
Belli çalışmalara bakılırsa asıl tehlike, bu kozmosun gerisinde kalan, yani 10 (özellikle 6) yaşından küçük bireyleri kapsıyor. Bunun niçiniyse daha evvel de söylemiş olduğimiz üzere çabucak hemen gerçek-kurmaca ayrımını yapmakta zorlanmaları, bu bağlamda da başlarında yanlış bir imajın, öteki yaş kümelerine bakılırsa daha kolay oluşabileceği olarak gösteriliyor.
Baktığınızda Yandere Simulator, lisede geçen bir oyun. Lakin oyunun kitlesinin büyük kısmını çocuklar oluşturuyor.
aslına bakarsanız asıl tehlike oluşturan durum da bu. Liseye gitmemiş olan, hatta Erikson’un teorisine bakılırsa daha kimliğini oturtma kademesine bile gelmemiş olan bu çocuklar, Yandere Simulator’a maruz kalarak başlarında ona dayalı bir lise imajı oluşturabilir.
Tüm bu çalışmalardan hareketle, bu durumu liseyi bildiğimizden epeyce daha farklı bir yermiş üzere gösteren lise/gençlik dizilerine benzetebiliriz. Bildiğimiz üzere bunlar, gerçeğin haricinde bir ortam sunar lakin lisenin ne olduğundan habersiz çocuklar, bunu gerçek sanarak beklentilerini o tarafa çekebilir.
Karmaşayı oluşturan olayın ortasında az da olsa bir nebze “cherry picking” var.
Şiddete meyilli olan bireylerin daha epeyce görüntü oyunu oynadığını gösteren araştırmalar bulunuyor. Bu üzere araştırmalar, öteki etkenlere göz atılmadan topluma sunulduğunda ise “Video oyunları şiddete yönlendiriyor” üzere algılar oluşuyor.
Bu araştırmalar yanlış değil olağan olarak. Ama kendi sonları bulunan araştırmalar bunlar. Belli çerçeveler ortasında makul ispatlar sunmayı amaçlıyorlar ve sorun da medya kanallarının sadece bu araştırmaları alıp kesin ve genel bir yargıya ulaşıyor olmaları.
Aradaki farkı güzel anlamak gerek:
10 yaşındaki bir çocuğun yetişkin sineması izlemesi ne kadar uygunsa, lise çağındaki çocukların da ağır şiddet içeriklerine maruz kalması o kadar uygun. Bu içeriklerle baş başa kalmak, karakterin formlandığı bu devirlerde, ilerisi için problemler yaratabilir. Ama gidip de “çocuk bu oyunları oynarsa şiddete yönelir” demek o kadar da kolay değil.
Bu noktada uzmanlar, işin içine; çocuğun yetiştirilme biçimi, arkadaş ortamı, var ise ruhsal rahatsızlıkları, ortasında bulunduğu etraf ve gördüğü muamele üzere biroldukca toplumsal etkeni dahil eder. Lakin “şiddet içerikli oyunlar şiddete özendirir” kararına varan çoğu araştırmada bu etkenlerin göz arkası edildiğini görürüz.
Yanlış olmayan, lakin hudutlarına göz atılmadığında genel sonuçlara varılabilecek örnek araştırmalardan biri:
Araştırmada, az üye içeren ve yalnızca Çinli öğrencilerin bulunduğu bir kümenin olduğu, internet içerikleri üzere farklı içerikler hariç tutularak yalnızca şiddet içerikli oyunlara yer verildiği, sonuçların ise iştirakçilerin kendilerinden, yani öğrencilerden alındığı üzere araştırma hudutlarını belirten bir kısım.
- Kaynaklar: Healthline, Verywell Family, The Royal Society, Frontiers in Psychology