Ruhsal tedaviler
Bipolar bozukluğun tedavisinde evvela ilaç tedavisi uygulanır. Bipolar bozukluğun tedavisinde ilaç tedavisine ek olarak ruhsal tedavilerle ilgili de fazlaca sayıda teklif vardır. bir dahaleyen mani, hipomani ve depresyon bulguları, hastalık devirleri içinde kalıntı belirtiler bipolar bozukluğu olan bireylerde morbidite ve mortalite riskini artırmaktadır. Hastalığa eşlik eden öbür durumlar, mesela uyku-uyanıklık döngü kaymaları, fonksiyon kayıpları, maddi kayıplar, rol karmaşaları, sigara-alkol ve husus kullanımları hastaların ömür kalitesi ve hastalık gidişi üzerinde olumsuz tesirler yapmaktadır. Psikoterapiler hastalığın farkındalığı ve içgörü geliştirilmesi ve hayat olayları ile başa çıkma marifetlerini geliştirmeye yardımcı olurken ilaç tedavisinin de aktifliğini artırmaktadır35.
Psiko-eğitim: Bipolar bozukluğun kollayıcı tedavisi sırasında ferdî ya da küme ile uygulanan psikoterapi teşebbüsüdür. Bilhassa bipolar bozukluğu olan bireyin tedavi yardım arayışı, tedavi işbirliği ve tedaviye devam etmesi açısından değerlidir. Oturumlarda bipolar bozukluk, ilaç tedavisinin manası ve ehemmiyeti, erken ihtar sinyalleri, günlük uyku-uyanıklık nizamın düzenlenmesi işlenir. Bu tedavide hedef hayatı kolaylaştırmaktır. Bilhassa erken ikaz belirtilerini saptamak ve acil plan geliştirmek hastanın hastalığını yönetim etmesine ve hastalık periyodu bir dahalemelerinin azaltılmasına yardımcı olmaktadır. Farklı kümelerin psiko-eğitim ile ilgili farklı küme eğitimleri vardır, altı ile 21 seans içinde değişen sayılardaki programlarda psiko-eğitim kümeler düzenlemektedir. Bilhassa küme formatının daha tesirli ve yararlı olduğu ileri sürülmüştür36,37.
Bilişsel davranışsal terapi: Bilişsel davranışçı terapi (BDT) bilhassa anksiyete ve depresyon tedavisinde aktifliği gösterilmiş bir terapi modelidir. Bipolar depresyon devri ve esirgeyici tedavi periyodunda önerilmektedir. Hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasına ya da alevlenmesine yol açan uygunsuz ve uyumsuz davranışların, inanışların ve niyetlerin belirlenmesi ve üzerinde çalışmasına dayanan bir terapi modelidir. BDT’de duygudurum günlüğü tutulması, fikirlerin belirlenmesi, günlük ritmin düzenlenmesi ve psiko-eğitim bahisleri işlenir. Uyku ve günlük aktifliklerin düzenlenmesi, tedavi ahenginin artırılması ve psikososyal meselelerin çözümlenmesi hastalık bir dahalemesi, depresif belirtiler, mani şiddeti ve psikososyal fonksiyon üzerine olumlu tesirlerin olduğu görülmüştür. Çeşitli psikoterapistler en az altı seans kişisel psikoterapi ile 20 seans terapi seansları planlamışlar ve uygulamışlardır38.
Aile odaklı terapi: Birinci kere 1980’lerde Miklowitz tarafınca geliştirilen bir tedavi modeli, çıkış noktası bipolar bozukluk niçiniyle hastaneye yatmış olan bireylerin meskene taburcu olmadan evvel birlikte yaşayacakları konut bireyleri ile birlikte terapi ortamına alınması hedefidir. Bipolar bozuklukluğu olan bireylerin gerilim algılarını azaltmak ve hem ferdi tıpkı vakitte aile ortasındaki bağlantıları düzeltmek için geliştirilen bir terapi modelidir. bir fazlaca tedavi kılavuzunda aile odaklı terapi akut depresif yakınmaları olanlarla kollayıcı tedaviye devam eden hastaların tedavilerinde önerilmektedir. Bilhassa risk altındaki gençlerin tedavisinde önemlidir39.
Hasta ile birlikte en az bir aile bireyinin programına katılması gerekir. Terapinin birinci modülünde psiko-eğitim yapılır. Hastanın hayatış olduğu hastalık belirtileri üzerinden hem hastaya birebir vakitte aile bireylerine hastalık anlatılır. Hastalığın ortaya çıkış niçinlerinin üzerinden geçilir. Hastalık devirlerinin alevlenmesi ve bir dahalemesinin önlenmesi ile ilgili planlar hazırlanır. İrtibat marifetleri üzerinde çalışılır. Aile ortasındaki konuşma ve vücut lisanı üzerinde durulur. Olumlu hislerin vurgulanması, faal dinleme, ötekinin olumlu davranış değişikliği için geri bildirimler, olumsuz hislerin tabir edilme modelleri üzerinde çalışılır. Son seanslarda da sorun çözme hünerleri üzerinde durulur39.
Şahıslar ortası ve toplumsal ritim terapisi: Esirgeyici tedaviden daha fazlaca depresif yakınmaları olan bipolar bozukluğu olan bireylerin daha yararlandığı görülmüştür. Kişilerarası bağlantısı terapisi bipolar bozukluğa uyarlanırken toplumsal ritim modülü eklenmiştir. Hastanın bilhassa uyku-uyanıklık döngüsünü içeren günlük rutinlerini düzenlemesini sağlamak ve kişilerarası bağlantılardaki meselelerini çözümlemek bu terapinin kullandığı yöntemdir40.
Farkındalık temelli terapiler: Son senelerda toplumda farkındalık temelli terapilere karşı ilgi büyüktür. bir dahaleyici depresyonu olan bireylerde farkındalık temelli bilişsel terapinin aktifliği gösterildikten daha sonra bipolar bozukluğu olan hastalarla da uygulamaya güzel sonuçlar alınmıştır. Farkındalık temelli bilişsel terapi sekiz haftalık haftada bir sefer küme halinde uygulanan iki-iki buçuk saat süren şuurlu farkındalık marifetleri ile bilişsel terapiyi birleştiren bir terapi modelidir. Bilhassa gerilim belirtilerinin azaldığı, farkındalık marifetinin arttığı, his düzenlenmesine (emosyon regülsayonu) yardımcı olduğu görülmüştür. Alt küme tahlillerinde de anksiyete ve depresif belirtileri azalmıştır. Farkındalık alıştırmalarına hasta devam etmediği durumda bir yıl ortasında olumlu tesirlerinin azaldığı bildirilmiştir41.
Bipolar bozukluğun tedavisinde evvela ilaç tedavisi uygulanır. Bipolar bozukluğun tedavisinde ilaç tedavisine ek olarak ruhsal tedavilerle ilgili de fazlaca sayıda teklif vardır. bir dahaleyen mani, hipomani ve depresyon bulguları, hastalık devirleri içinde kalıntı belirtiler bipolar bozukluğu olan bireylerde morbidite ve mortalite riskini artırmaktadır. Hastalığa eşlik eden öbür durumlar, mesela uyku-uyanıklık döngü kaymaları, fonksiyon kayıpları, maddi kayıplar, rol karmaşaları, sigara-alkol ve husus kullanımları hastaların ömür kalitesi ve hastalık gidişi üzerinde olumsuz tesirler yapmaktadır. Psikoterapiler hastalığın farkındalığı ve içgörü geliştirilmesi ve hayat olayları ile başa çıkma marifetlerini geliştirmeye yardımcı olurken ilaç tedavisinin de aktifliğini artırmaktadır35.
Psiko-eğitim: Bipolar bozukluğun kollayıcı tedavisi sırasında ferdî ya da küme ile uygulanan psikoterapi teşebbüsüdür. Bilhassa bipolar bozukluğu olan bireyin tedavi yardım arayışı, tedavi işbirliği ve tedaviye devam etmesi açısından değerlidir. Oturumlarda bipolar bozukluk, ilaç tedavisinin manası ve ehemmiyeti, erken ihtar sinyalleri, günlük uyku-uyanıklık nizamın düzenlenmesi işlenir. Bu tedavide hedef hayatı kolaylaştırmaktır. Bilhassa erken ikaz belirtilerini saptamak ve acil plan geliştirmek hastanın hastalığını yönetim etmesine ve hastalık periyodu bir dahalemelerinin azaltılmasına yardımcı olmaktadır. Farklı kümelerin psiko-eğitim ile ilgili farklı küme eğitimleri vardır, altı ile 21 seans içinde değişen sayılardaki programlarda psiko-eğitim kümeler düzenlemektedir. Bilhassa küme formatının daha tesirli ve yararlı olduğu ileri sürülmüştür36,37.
Bilişsel davranışsal terapi: Bilişsel davranışçı terapi (BDT) bilhassa anksiyete ve depresyon tedavisinde aktifliği gösterilmiş bir terapi modelidir. Bipolar depresyon devri ve esirgeyici tedavi periyodunda önerilmektedir. Hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasına ya da alevlenmesine yol açan uygunsuz ve uyumsuz davranışların, inanışların ve niyetlerin belirlenmesi ve üzerinde çalışmasına dayanan bir terapi modelidir. BDT’de duygudurum günlüğü tutulması, fikirlerin belirlenmesi, günlük ritmin düzenlenmesi ve psiko-eğitim bahisleri işlenir. Uyku ve günlük aktifliklerin düzenlenmesi, tedavi ahenginin artırılması ve psikososyal meselelerin çözümlenmesi hastalık bir dahalemesi, depresif belirtiler, mani şiddeti ve psikososyal fonksiyon üzerine olumlu tesirlerin olduğu görülmüştür. Çeşitli psikoterapistler en az altı seans kişisel psikoterapi ile 20 seans terapi seansları planlamışlar ve uygulamışlardır38.
Aile odaklı terapi: Birinci kere 1980’lerde Miklowitz tarafınca geliştirilen bir tedavi modeli, çıkış noktası bipolar bozukluk niçiniyle hastaneye yatmış olan bireylerin meskene taburcu olmadan evvel birlikte yaşayacakları konut bireyleri ile birlikte terapi ortamına alınması hedefidir. Bipolar bozuklukluğu olan bireylerin gerilim algılarını azaltmak ve hem ferdi tıpkı vakitte aile ortasındaki bağlantıları düzeltmek için geliştirilen bir terapi modelidir. bir fazlaca tedavi kılavuzunda aile odaklı terapi akut depresif yakınmaları olanlarla kollayıcı tedaviye devam eden hastaların tedavilerinde önerilmektedir. Bilhassa risk altındaki gençlerin tedavisinde önemlidir39.
Hasta ile birlikte en az bir aile bireyinin programına katılması gerekir. Terapinin birinci modülünde psiko-eğitim yapılır. Hastanın hayatış olduğu hastalık belirtileri üzerinden hem hastaya birebir vakitte aile bireylerine hastalık anlatılır. Hastalığın ortaya çıkış niçinlerinin üzerinden geçilir. Hastalık devirlerinin alevlenmesi ve bir dahalemesinin önlenmesi ile ilgili planlar hazırlanır. İrtibat marifetleri üzerinde çalışılır. Aile ortasındaki konuşma ve vücut lisanı üzerinde durulur. Olumlu hislerin vurgulanması, faal dinleme, ötekinin olumlu davranış değişikliği için geri bildirimler, olumsuz hislerin tabir edilme modelleri üzerinde çalışılır. Son seanslarda da sorun çözme hünerleri üzerinde durulur39.
Şahıslar ortası ve toplumsal ritim terapisi: Esirgeyici tedaviden daha fazlaca depresif yakınmaları olan bipolar bozukluğu olan bireylerin daha yararlandığı görülmüştür. Kişilerarası bağlantısı terapisi bipolar bozukluğa uyarlanırken toplumsal ritim modülü eklenmiştir. Hastanın bilhassa uyku-uyanıklık döngüsünü içeren günlük rutinlerini düzenlemesini sağlamak ve kişilerarası bağlantılardaki meselelerini çözümlemek bu terapinin kullandığı yöntemdir40.
Farkındalık temelli terapiler: Son senelerda toplumda farkındalık temelli terapilere karşı ilgi büyüktür. bir dahaleyici depresyonu olan bireylerde farkındalık temelli bilişsel terapinin aktifliği gösterildikten daha sonra bipolar bozukluğu olan hastalarla da uygulamaya güzel sonuçlar alınmıştır. Farkındalık temelli bilişsel terapi sekiz haftalık haftada bir sefer küme halinde uygulanan iki-iki buçuk saat süren şuurlu farkındalık marifetleri ile bilişsel terapiyi birleştiren bir terapi modelidir. Bilhassa gerilim belirtilerinin azaldığı, farkındalık marifetinin arttığı, his düzenlenmesine (emosyon regülsayonu) yardımcı olduğu görülmüştür. Alt küme tahlillerinde de anksiyete ve depresif belirtileri azalmıştır. Farkındalık alıştırmalarına hasta devam etmediği durumda bir yıl ortasında olumlu tesirlerinin azaldığı bildirilmiştir41.