Umut
New member
Edilgen Fiiller Nesne Alır Mı?
Dilbilgisinde fiiller, cümlenin temel öğelerinden biri olarak, anlamın oluşturulmasında büyük rol oynar. Fiillerin türleri, cümledeki işlevlerine ve yapısına göre çeşitlenebilir. Türkçede fiiller, aktif ve edilgen olmak üzere iki ana türe ayrılabilir. Edilgen fiiller, öznenin işlediği eylemden ziyade, o eylemin özneye yapılması durumunu ifade eder. Ancak, edilgen fiillerin nesne alıp almadığı, dil bilgisi açısından önemli bir konu başlığıdır. Bu yazıda, edilgen fiillerin nesne alıp almadığını, bu fiillerin cümlede nasıl işlediğini ve bu tür fiillerle ilgili sıkça sorulan diğer soruları ele alacağız.
Edilgen Fiiller Nedir?
Edilgen fiiller, öznenin işlediği değil, başkasının yaptığı eylemi ifade eden fiillerdir. Bu tür fiillerde, özne, eylemi gerçekleştiren değil, eylemin yapılacağı kişidir. Edilgen fiiller, özellikle Türkçede "-l" ekinin eklenmesiyle türetilir. Örneğin, “yazmak” fiilinden “yazılmak” fiili oluşturulur.
Edilgen fiiller, öznenin eylemi pasif bir şekilde aldığı durumları yansıtır. Bu fiil yapısı, genellikle eylemi gerçekleştirenin kim olduğunu vurgulamak yerine, eylemin özneye nasıl etki ettiğine odaklanır. Örneğin:
* "Kitap okundu." (Burada, kitabın kim tarafından okunduğu belirtilmemiştir.)
* "Kapı açıldı." (Kapıyı kimin açtığına dair bir bilgi verilmez.)
Edilgen fiiller, genellikle somut eylemlerle ilişkilendirilse de soyut ve duygusal anlamlar taşıyan fiiller de edilgen şekilde kullanılabilir.
Edilgen Fiiller Nesne Alır Mı?
Edilgen fiillerin en belirgin özelliği, öznenin eylemi gerçekleştiren değil, eyleme uğrayan taraf olmasıdır. Ancak, bu durum, edilgen fiillerin nesne alıp almayacağı konusundaki soruları gündeme getirmektedir. Edilgen fiiller, genellikle nesne almazlar çünkü bu tür fiillerde özne, zaten eyleme maruz kalan taraftır.
Örneğin:
* "Mektup yazıldı." cümlesinde "mektup" özne, "yazılmak" fiili edilgen fiildir ve burada nesne yoktur. Çünkü yazma eylemi, bir dış faktör tarafından yapılmıştır ve bu eyleme maruz kalan “mektup” özne olarak yer alır.
Edilgen fiillerde nesne olmasa da bazen dolaylı tümleç (yönelme, bulunma, ayrılma durumundaki ekler) veya başka bir dilbilgisel öğe yer alabilir. Ancak bu öğeler nesne değil, başka türdeki tamamlayıcılardır.
Edilgen Fiillerde Nesne Olur mu?
Türkçede edilgen fiillerin nesne alıp almadığı konusu, genel dil bilgisi kurallarına göre tartışılabilir. Geleneksel dil bilgisi anlayışına göre, edilgen fiillerde nesne olma durumu pek söz konusu değildir. Çünkü nesne, aktif fiillerde eylemin gerçekleştiği şey olarak tanımlanır. Edilgen fiillerde ise eylemi gerçekleştiren değil, eyleme uğrayan bir öğe vardır.
Ancak, dildeki bazı örneklerde, edilgen fiillerin nesne alıyormuş gibi görünen yapılarla karşılaşılabilir. Bunun nedeni, edilgen fiilin anlamının genişlemesi veya fiilin yapısal olarak farklılaşması olabilir. Bu tür örneklerde, aslında fiilin nesne almadığını, dolaylı tümleç veya başka dilbilgisel öğelerin kullanıldığını anlamak önemlidir.
Örneğin:
* "Ona kitap yazıldı." cümlesinde, "kitap" özne olup, “yazılmak” fiili edilgendir. “Ona” burada dolaylı tümleçtir, yani nesne değildir.
Bu tür cümlelerde, aslında nesne yerine dolaylı tümleç kullanıldığını görmekteyiz. Edilgen fiillerin klasik anlamında nesne alması mümkün değildir, çünkü eylemi gerçekleştiren bir öğe bulunmaz.
Edilgen Fiillerde Nesne Yerine Hangi Dilbilgisel Ögeler Bulunur?
Edilgen fiillerde nesne bulunmaz. Ancak bu fiillerde farklı dilbilgisel öğeler yer alabilir. Bu öğeler şunlar olabilir:
1. **Dolaylı Tümleç:** Edilgen fiillerde, eylemin kim tarafından veya hangi hedefe doğru yapıldığına dair dolaylı tümleç kullanılabilir. Bu öğe, fiilin doğrudan nesne alması yerine, eylemin yöneldiği yer veya kişiyi gösterir.
Örneğin:
* "Ona kitap yazıldı."
* "Kapı ona açıldı."
Burada, "ona" kelimesi dolaylı tümleçtir, nesne değil.
2. **Zarf Tümleci:** Bazı durumlarda, edilgen fiillerle birlikte zarf tümlecinin kullanılması mümkündür. Zarf tümleci, fiilin ne şekilde, nerede, ne zaman yapıldığını belirtir.
Örneğin:
* "Kitap hızlıca okundu."
* "Pencere kolayca açıldı."
3. **Kapsayıcı Cümle Yapıları:** Edilgen fiiller, başka öğelerle desteklenerek anlam açısından zenginleşebilir. Bu yapılar, öznenin eylemi aldığı, ancak anlamın daha ayrıntılı açıklamalarla sunulduğu durumlardır.
Örneğin:
* "Yazılar dikkatle okundu."
* "Ona övgüler sıkça söylendi."
Edilgen Fiillerin Cümledeki Rolü ve Kullanım Alanları
Edilgen fiiller, cümlenin anlamını pasif bir hale getirerek daha geniş bir perspektif sunar. Bu fiiller, özellikle bilinmeyen ya da önemli olmayan bir eylemi vurgulamak için kullanılır.
Örneğin:
* "Yemek yapıldı." cümlesinde, yemeği yapan kişi önemli değildir. Burada, yemeğin yapıldığına dair bir bilgi verilmiştir.
* "Ders tamamlandı." ifadesi de benzer şekilde, dersin kim tarafından tamamlandığına dair bir bilgi vermez. Burada önemli olan dersin tamamlanmış olmasıdır.
Edilgen fiiller, özellikle haber verme ve anlatım dili açısından yaygın olarak kullanılır. Özellikle gazetecilik, raporlama ve resmi yazışmalarda, eylemin öznesi yerine eylemin kendisine odaklanılır. Bu sayede daha objektif ve dolaysız bir anlatım sağlanmış olur.
Sonuç
Edilgen fiillerin yapısı gereği, nesne alması dil bilgisi kuralları çerçevesinde mümkün değildir. Bu fiillerde özne, eylemi gerçekleştiren değil, eylemi üstlenen taraf olur. Ancak, edilgen fiillerde dolaylı tümleç, zarf tümleci ve diğer dilbilgisel öğeler bulunabilir. Dolayısıyla, edilgen fiillerde nesne yer almaz, ancak fiilin anlamını tamamlayacak başka öğeler cümlede yer alabilir. Edilgen fiiller, cümleye daha fazla objektiflik ve nesnellik katarak, eylemi odak noktasına koyar ve anlatımı daha net bir hale getirir.
Dilbilgisinde fiiller, cümlenin temel öğelerinden biri olarak, anlamın oluşturulmasında büyük rol oynar. Fiillerin türleri, cümledeki işlevlerine ve yapısına göre çeşitlenebilir. Türkçede fiiller, aktif ve edilgen olmak üzere iki ana türe ayrılabilir. Edilgen fiiller, öznenin işlediği eylemden ziyade, o eylemin özneye yapılması durumunu ifade eder. Ancak, edilgen fiillerin nesne alıp almadığı, dil bilgisi açısından önemli bir konu başlığıdır. Bu yazıda, edilgen fiillerin nesne alıp almadığını, bu fiillerin cümlede nasıl işlediğini ve bu tür fiillerle ilgili sıkça sorulan diğer soruları ele alacağız.
Edilgen Fiiller Nedir?
Edilgen fiiller, öznenin işlediği değil, başkasının yaptığı eylemi ifade eden fiillerdir. Bu tür fiillerde, özne, eylemi gerçekleştiren değil, eylemin yapılacağı kişidir. Edilgen fiiller, özellikle Türkçede "-l" ekinin eklenmesiyle türetilir. Örneğin, “yazmak” fiilinden “yazılmak” fiili oluşturulur.
Edilgen fiiller, öznenin eylemi pasif bir şekilde aldığı durumları yansıtır. Bu fiil yapısı, genellikle eylemi gerçekleştirenin kim olduğunu vurgulamak yerine, eylemin özneye nasıl etki ettiğine odaklanır. Örneğin:
* "Kitap okundu." (Burada, kitabın kim tarafından okunduğu belirtilmemiştir.)
* "Kapı açıldı." (Kapıyı kimin açtığına dair bir bilgi verilmez.)
Edilgen fiiller, genellikle somut eylemlerle ilişkilendirilse de soyut ve duygusal anlamlar taşıyan fiiller de edilgen şekilde kullanılabilir.
Edilgen Fiiller Nesne Alır Mı?
Edilgen fiillerin en belirgin özelliği, öznenin eylemi gerçekleştiren değil, eyleme uğrayan taraf olmasıdır. Ancak, bu durum, edilgen fiillerin nesne alıp almayacağı konusundaki soruları gündeme getirmektedir. Edilgen fiiller, genellikle nesne almazlar çünkü bu tür fiillerde özne, zaten eyleme maruz kalan taraftır.
Örneğin:
* "Mektup yazıldı." cümlesinde "mektup" özne, "yazılmak" fiili edilgen fiildir ve burada nesne yoktur. Çünkü yazma eylemi, bir dış faktör tarafından yapılmıştır ve bu eyleme maruz kalan “mektup” özne olarak yer alır.
Edilgen fiillerde nesne olmasa da bazen dolaylı tümleç (yönelme, bulunma, ayrılma durumundaki ekler) veya başka bir dilbilgisel öğe yer alabilir. Ancak bu öğeler nesne değil, başka türdeki tamamlayıcılardır.
Edilgen Fiillerde Nesne Olur mu?
Türkçede edilgen fiillerin nesne alıp almadığı konusu, genel dil bilgisi kurallarına göre tartışılabilir. Geleneksel dil bilgisi anlayışına göre, edilgen fiillerde nesne olma durumu pek söz konusu değildir. Çünkü nesne, aktif fiillerde eylemin gerçekleştiği şey olarak tanımlanır. Edilgen fiillerde ise eylemi gerçekleştiren değil, eyleme uğrayan bir öğe vardır.
Ancak, dildeki bazı örneklerde, edilgen fiillerin nesne alıyormuş gibi görünen yapılarla karşılaşılabilir. Bunun nedeni, edilgen fiilin anlamının genişlemesi veya fiilin yapısal olarak farklılaşması olabilir. Bu tür örneklerde, aslında fiilin nesne almadığını, dolaylı tümleç veya başka dilbilgisel öğelerin kullanıldığını anlamak önemlidir.
Örneğin:
* "Ona kitap yazıldı." cümlesinde, "kitap" özne olup, “yazılmak” fiili edilgendir. “Ona” burada dolaylı tümleçtir, yani nesne değildir.
Bu tür cümlelerde, aslında nesne yerine dolaylı tümleç kullanıldığını görmekteyiz. Edilgen fiillerin klasik anlamında nesne alması mümkün değildir, çünkü eylemi gerçekleştiren bir öğe bulunmaz.
Edilgen Fiillerde Nesne Yerine Hangi Dilbilgisel Ögeler Bulunur?
Edilgen fiillerde nesne bulunmaz. Ancak bu fiillerde farklı dilbilgisel öğeler yer alabilir. Bu öğeler şunlar olabilir:
1. **Dolaylı Tümleç:** Edilgen fiillerde, eylemin kim tarafından veya hangi hedefe doğru yapıldığına dair dolaylı tümleç kullanılabilir. Bu öğe, fiilin doğrudan nesne alması yerine, eylemin yöneldiği yer veya kişiyi gösterir.
Örneğin:
* "Ona kitap yazıldı."
* "Kapı ona açıldı."
Burada, "ona" kelimesi dolaylı tümleçtir, nesne değil.
2. **Zarf Tümleci:** Bazı durumlarda, edilgen fiillerle birlikte zarf tümlecinin kullanılması mümkündür. Zarf tümleci, fiilin ne şekilde, nerede, ne zaman yapıldığını belirtir.
Örneğin:
* "Kitap hızlıca okundu."
* "Pencere kolayca açıldı."
3. **Kapsayıcı Cümle Yapıları:** Edilgen fiiller, başka öğelerle desteklenerek anlam açısından zenginleşebilir. Bu yapılar, öznenin eylemi aldığı, ancak anlamın daha ayrıntılı açıklamalarla sunulduğu durumlardır.
Örneğin:
* "Yazılar dikkatle okundu."
* "Ona övgüler sıkça söylendi."
Edilgen Fiillerin Cümledeki Rolü ve Kullanım Alanları
Edilgen fiiller, cümlenin anlamını pasif bir hale getirerek daha geniş bir perspektif sunar. Bu fiiller, özellikle bilinmeyen ya da önemli olmayan bir eylemi vurgulamak için kullanılır.
Örneğin:
* "Yemek yapıldı." cümlesinde, yemeği yapan kişi önemli değildir. Burada, yemeğin yapıldığına dair bir bilgi verilmiştir.
* "Ders tamamlandı." ifadesi de benzer şekilde, dersin kim tarafından tamamlandığına dair bir bilgi vermez. Burada önemli olan dersin tamamlanmış olmasıdır.
Edilgen fiiller, özellikle haber verme ve anlatım dili açısından yaygın olarak kullanılır. Özellikle gazetecilik, raporlama ve resmi yazışmalarda, eylemin öznesi yerine eylemin kendisine odaklanılır. Bu sayede daha objektif ve dolaysız bir anlatım sağlanmış olur.
Sonuç
Edilgen fiillerin yapısı gereği, nesne alması dil bilgisi kuralları çerçevesinde mümkün değildir. Bu fiillerde özne, eylemi gerçekleştiren değil, eylemi üstlenen taraf olur. Ancak, edilgen fiillerde dolaylı tümleç, zarf tümleci ve diğer dilbilgisel öğeler bulunabilir. Dolayısıyla, edilgen fiillerde nesne yer almaz, ancak fiilin anlamını tamamlayacak başka öğeler cümlede yer alabilir. Edilgen fiiller, cümleye daha fazla objektiflik ve nesnellik katarak, eylemi odak noktasına koyar ve anlatımı daha net bir hale getirir.