Pakistan: Nükleer, İndus’ta tehlikeli bir şekilde ‘hasta’ hale geliyor
Çin’in çıkarları
Suudi Arabistan’ın neden Pakistan’a ihtiyacı var?
ABD: Pakistan ordusunun ne düşündüğünü Washington gibi kimse bilmiyor
Kaygısız yükseltme
Bir sayfada okuyun
Geçen yıl Nisan ayında İmran Han, Pakistan’ın güvenoyu ile görevden alınan ilk başbakanı oldu. Kişisel olarak gücenerek, siyasi muhaliflerine karşı devam eden bir kampanya başlattı ve devletin gerçek gücü olan orduyla çatışma yoluna girdi.
Duyuru
Generaller şiddetle saldırdı
Beklendiği gibi, artık bu güç mücadelesini kaybetmiştir. Daha önce hiçbir sivil -hiç kimse- generallere bu kadar şiddetle saldırmamıştı, neredeyse her gün ordu hakkında yeni iddialar ve sözde ifşaatlar yağdırıyordu.
Rafa kaldırma kararı muhtemelen sadece birkaç hafta sonra verildi (bu tür ayrıntılar asla kamuya açıklanmaz). Bu yılın Mart ayı sonlarında, Khan’ın partisinin destekçileri liderlerinin tutuklanmasını birkaç gün ertelediğinde ve Lahor’un Khan’ın ikametgahının bulunduğu Zaman Park bölgesi kaosa sürüklendiğinde sivil ve askeri yetkililer harekete geçme baskısı altındaydı.
Kaderi, yaklaşık iki ay sonra İslamabad Yüksek Mahkemesi binasında tutuklandığında belirlendi. Ülke çapında protesto yürüyüşleri sırasında destekçileri hem sivil hem de askeri hedeflere saldırdı. Bu yeni bir nitelikti, o zamana kadar sözlü saldırılara takılıp kalmıştı.
şiddetli tepki
Duyuru
Yeni başkomutanı General Asım Münir komutasındaki ordu, bu meydan okumayı öylece görmezden gelemezdi. Khan iki gün sonra serbest bırakıldı, ancak PTI (Pakistan Tehreek-e Insaf, Adalet Hareketi) partisi askeri ve sivil yetkililer tarafından yasal ve yasadışı yollarla saldırıya uğradı.
Pek çok üye keyfi olarak tutuklandı ve Khan ve PTI’dan vazgeçmeye zorlandı. Diğerleri haftalarca ve aylarca ortadan kayboldu ve herhangi bir hapishanede bulunamadıkları söylendi. Mesaj açıktı: Şimdi hala yaygara koparanlar özgürlüklerinden fazlasını kaybediyor.
Medya benzer şekilde sindirildi: Khan serbest kaldı, ancak o zamandan beri susturuldu. Olağanüstüydü: Yıllardır siyasete egemen olan yüz bir anda ortadan kayboldu.
Onun üstünde sosyal medya hesapları Khan aktif kaldı, ancak televizyon, radyo ve gazetelerin erişiminin yalnızca bir kısmına sahipti. 5 Ağustos’ta balta düştü: zimmete geçirildiği iddia edilen devlet bağışlarıyla ilgili siyasi amaçlı davada (Toshakhana davası), üç yıl hapis cezasına çarptırıldı ve ertesi gün tutuklandı.
Yaptırım otomatik olarak beş yıl süreyle görevden alınmayı gerektirir. PTI – partinin kendisi yasal olmaya devam ediyor – bir sonraki seçimlerde (muhtemelen 2024’ün başlarında) görev alır ve hükümetlere katılırsa, parti lideri olmaya devam eden Imran Khan büyük olasılıkla görevde kalamayacak.
Partisini hapishaneden yönetmek zorunda kalacak.
Ülkenin en popüler siyasetçisi neden böyle hatalar yapıyor?
Khan’ın siyasi kariyerinin (geçici) sona ermesinden sadece muhaliflerini sorumlu tutmak yanlış olur. Haftalarca süren görevden alma sırasında bile Khan, zaten derin bir ekonomik kriz ve kontrolden çıkmış enflasyonun ortasında ülkenin en popüler politikacısı olmaya devam etti.
Ayaklarını uzatabilir ve Şehbaz Şerif yönetimindeki bunalmış yeni hükümetin boşuna mücadele etmesini ve neredeyse bir yıl boyunca hayati krediler için IMF ile müzakere etmesini izleyebilirdi.
Pakistan ulusal iflasın eşiğindeydi (ve öyledir) ve temel gıda maddelerinin fiyatları sürekli artıyor. Maliye Bakanı Ishaq Dar’ın bütçeyi temizlemek ve borç yükünü finanse etmek için aldığı tek önlem, yakıt ve elektrik vergilerini artırmak.
Khan, kamuoyu yoklamalarında açıkça önde gidiyordu ve yaklaşan seçimlerin kesin galibi gibi görünüyordu. Diskalifiye edilmesi ve PTI’ın tasfiye edilmesi söz konusu bile olamazdı. Ancak beklemek ve krizin işini yapmasına izin vermek yerine, yangını körükledi ve ordunun liderliğini kırılma noktasına kadar kışkırttı.
Bu, duyurulan bir başarısızlıktı ve danışmanlarının, hiçbir zaman havalı bir stratejist olmayan onu neden durduramadığı bir sır olarak kaldı. Khan’ın aksine ordunun başka seçeneği yoktu. İntikam soğuk yenilmesi gereken bir yemektir, Khan hala bu sezgiden yoksundur ve bu nedenle muhtemelen kesin bir zafer vermiştir.
Pakistanlı politikacılar ISI askeri istihbarat servisi için kolay av
Ancak Khan ve PTI, Nisan 2022’den bu yana ağır darbe almakla kalmadı, gerçek bir kazanan da yok.
Şehbaz Şerif (PML-N) ve Bilaval Butto’nun (PPP) yeni hükümeti hiçbir zaman popüler olmadı ve saf oportünizm yüzünden gerçek düşmanı olan orduyla iş yapmakla suçlandı.
Şerif’in kendisi de üç kez başbakan olan kardeşi Navaz, 1999’da askeri bir darbeyle devrildi, ancak Suudi Arabistan kralının müdahalesi sayesinde hayatta kaldı. 2017’de generaller, tüm devlet dairelerinden hayatının askıya alınmasını emretti.
Bilaval Butto’nun dedesi Zülfikar, 1977’de General Ziya-ül Hak tarafından devrildi ve iki yıl sonra asıldı. Babası Asif Ali Zerdari, General Müşerref sayesinde (İmran Han’ın da görev yaptığı Attock’ta) hapishanede çok zaman geçirdi.
Bu, demokratik güçleri birleştirmeli, ancak Pakistanlı politikacılar, aynı zamanda kabileleri birbirine karşı kışkırtma sanatında da ustalaşmış olan askeri istihbarat servisi ISI (Inter Service Intelligence) için kolay av.
Ve yine de: korkuyla siyasete derin çizikler
Ancak (en azından iç düşmanlara karşı) yenilmezlik imajı derin çizikler aldı. Pek çok kadın da dahil olmak üzere Khan’ın sempatizanlarının çoğu zaman zaman saygıyı kaybetti, korkudan bahsetmeye bile gerek yok. Generaller ise halk arasında popüler olmaya büyük önem verirler. Ancak artık PTI çevrelerinde değil.
ISI istihbarat servisleri, partiyi yalnızca Peştun ve Baloch aşiret bölgelerinde kullanılan yöntemlerle evcilleştirmeyi başardı. Cinayetler azaldı, ancak bunu keyfi tutuklamalar, işkence ve adam kaçırma dalgası izledi.
“Hibrit sistem”de ordu ve ISI açıkça üstünlüğe sahip, yine demokratik cepheyi kendi takdirine bağlı olarak değiştiren bir askeri diktatörlük var. Diğer kurumlar da çarkların altına düştü.
Parlamento fiilen yetersizdi
Yargının, özellikle de Yargıtay’ın krizlerde her zaman olduğu gibi siyasete sık sık ve derinden müdahale etmesi, hukuk sistemini karakterize eden kafa karışıklığı göz önüne alındığında daha fazla kaosa ve keyfiliğe yol açar. Parlamento fiilen etkisiz hale getirildi.
Hükümet, 9 Ağustos’ta (yarı meşru) dağılmasından kısa bir süre önce, tartışma veya oylama olmaksızın, güvenlik yasalarını sert bir şekilde sıkılaştırdı. Ve bu, ISI ve diğer hizmetlerin 15 yıldır serbest olmasına rağmen.
1973 anayasası bu yıl altın yılını kutluyor ama artık incir yaprağı bile değil. Hukukun üstünlüğü fikri artık ilkel bile değil.
Bu nedenle nüfus, küçük çatışmalarda bile gerçek “güç aracılarına” döner. Bu şekilde, hizmetlerin kendileri komşular arasındaki anlaşmazlıklara karışmaktadır.
Bu bitmeyen ve amaçsız sefalet ve güç mücadelesinin en büyük kaybedeni ülke ve halkıdır. Pakistan, “İndus’un hasta adamı” olur.
Uluslararası boyut: Avrupa için de sonuçlar
Hem müttefikler hem de düşmanlar, dünyayı artan bir endişeyle görüyor. Kimse kusursuz demokrasi beklemiyor ama komşular, ortaklar ve muhalifler siyasi ve ekonomik kaosa sürüklenen bir nükleer güç yerine istikrar istiyor.
Pakistan hakkında ne söylerseniz söyleyin, yaklaşık 250 milyon nüfusuyla dünyanın beşinci büyük ülkesi, küresel bir öneme sahip.
Çöküş gerçekten gerçekleşirse, yalnızca Büyük Britanya’nın kendisiyle daha yakın bağları olsa bile, bunun Avrupa için de sonuçları olacaktır.